Zasady ochrony programów komputerowych

Programy komputerowe – w każdej formie, tj. w szczególności w postaci kodu źródłowego i maszynowego – podlegają ochronie na gruncie prawa autorskiego. Na jakich zasadach? O tym poniżej.

Program komputerowy jako utwór

Ustawa z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje szczególne regulacje w odniesieniu do programów komputerowych. Zgodnie z ustawą, programy komputerowe podlegają ochronie, co do zasady, jak utwory literackie. Specyfika regulacji odnosząca się do programów komputerowych pozwala jednak stwierdzić, iż programy komputerowe są odrębną kategorią utworów w rozumieniu prawa autorskiego. Program komputerowy będzie podlegał ochronie na gruncie prawa autorskiego, jeśli będzie spełniał ogólne przesłanki określone w ustawie (tj. w art. 1 ust. 1), tzn. – aby program był „utworem” w rozumieniu prawa autorskiego musi odznaczać się oryginalnością i indywidualnością. Wymóg ten spełnia wprawdzie większość programów komputerowych, ale należy zauważyć, że istnieją również zupełnie oczywiste, proste programy, które tego standardu nie realizują.

Aby program był „utworem” w rozumieniu prawa autorskiego musi odznaczać się oryginalnością i indywidualnością.

Definicja programu komputerowego

Co ciekawe ani ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ani dyrektywa, na której przedmiotowe przepisy były wzorowane (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych), nie przewidują definicji programu komputerowego. Decyzję taką uzasadniano przede wszystkim tym, że taka definicja mogłaby się szybko zdezaktualizować na skutek postępu technologii informatycznych. Wobec tego, przy definiowaniu tego pojęcia, trzeba posiłkować się poglądami przedstawionymi w literaturze prawniczej i postanowieniami ustawodawstw zagranicznych, gdzie zdecydowano się jednak na wprowadzenie definicji tego pojęcia. Stąd przez program komputerowy należy rozumieć zestaw instrukcji/rozkazów, przeznaczonych do bezpośredniego lub pośredniego użycia w komputerze w celu osiągnięcia określonego rezultatu. Programem komputerowym w rozumieniu ustawy będą więc zarówno gry komputerowe, systemy operacyjne, jak i aplikacje użytkowe.
Ochrona programów obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Nie podlegają natomiast ochronie idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego. Dlatego ochroną nie będą objęte takie elementy programu jak np.: algorytm, struktura programu, język programowania.

Przez program komputerowy należy rozumieć zestaw instrukcji/rozkazów, przeznaczonych do bezpośredniego lub pośredniego użycia w komputerze w celu osiągnięcia określonego rezultatu.

Prawa przysługujące twórcy

Prawa autorskie do programu komputerowego przysługują – w myśl zasady ogólnej wyrażonej w art. 8 ustawy – twórcy. Należy jednak pamiętać o regulacji przewidzianej w art. 74 ust. 3 ustawy, zgodnie z którą prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Trzeba przy tym wyjaśnić, że prawa autorskie dzielą się na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste są ściśle związane z osobą twórcy, czyli w tym przypadku z osobą programisty lub programistów. Prawa te nie podlegają zbyciu, nie można się ich zrzec. Zakres autorskich praw osobistych twórcy programu komputerowego obejmuje prawo do:
– autorstwa utworu;
– oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
Z kolei autorskie prawa majątkowe, które przysługują twórcy programu komputerowego, to prawo do:
– trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie (prawo do reprodukcji);
– tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym;
– rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.
W przeciwieństwie do praw osobistych, autorskie prawa majątkowe mogą być przenoszone na osoby trzecie.