Sądy ds. własności intelektualnej – zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego

W lutym 2020 r. opublikowano ustawę nowelizującą Kodeks postępowania cywilnego, która zmienia zasady prowadzenia spraw sądowych dotyczących ochrony własności intelektualnej. Zmiany wchodzą w życie 1 lipca 2020 r.

 

---

Wyspecjalizowane sądy

Jedną z ważniejszych zmian jest wprowadzenie wyspecjalizowanych sądów ds. własności intelektualnej. Planuje się, że sądy te, a w zasadzie wydziały, powstaną w czterech sądach okręgowych (w Warszawie, Gdańsku, Lublinie i Poznaniu) i w dwóch sądach apelacyjnych (w Warszawie i Poznaniu).
Obecnie sprawy dotyczące własności intelektualnej są rozpoznawane przede wszystkim przez sądy powszechne (wydziały gospodarcze lub cywilne). Wyjątkowo traktowane są spory dotyczące wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych, które są rozpatrywane przez wyspecjalizowany wydział Sądu Okręgowego w Warszawie (XXII Wydział – Sąd Unijnych Znaków Towarowych i Wzorów Wspólnotowych). Ponadto część spraw z zakresu prawa własności przemysłowej, tj. dotyczących udzielenia, unieważnienia czy też wygaszenia tych praw, rozpatrywanych jest, wskutek skarg na decyzje Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oraz Naczelny Sąd Administracyjny.

Do właściwości nowych, wyspecjalizowanych sądów będą należały „sprawy własności intelektualnej”. Jednocześnie ustawa dość szeroko zakreśla tę kategorię. Jako sprawy własności intelektualnej będą traktowane następujące sprawy:
– o ochronę praw autorskich i pokrewnych,
– o ochronę praw własności przemysłowej,
– o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,
– o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji,
– o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim sprawy te dotyczyć będą wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług,
– o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Od 1 lipca 2020 r. sprawy własności intelektualnej będą rozpoznawane w I instancji przez specjalistyczne sądy okręgowe. Sąd Okręgowy w Warszawie będzie zaś wyłącznie właściwy w sprawach o ochronę własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin i tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, celem nowelizacji jest stworzenie sędziom, w ramach istniejących struktur sądowych, możliwości specjalizacji w zakresie własności intelektualnej oraz utworzenie wyspecjalizowanych jednostek w sądach okręgowych i apelacyjnych. Ma się to przyczynić do szybszego i lepszego rozpoznawania spraw.

---

Obowiązkowa reprezentacja przez profesjonalnego pełnomocnika

Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie w sprawach własności intelektualnej obowiązkowego zastępstwa stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych. Tzw. przymus adwokacko-radcowski nie dotyczy jednak postępowań, w których wartość przedmiotu sporu nie będzie przekraczać dwudziestu tysięcy złotych. Ponadto, jeżeli okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, nie będą uzasadniały obowiązkowego zastępstwa, sąd będzie mógł zwolnić stronę z obowiązkowego zastępstwa przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego.
Komentowana regulacja wynika z potrzeby usprawnienia postępowania. Sprawy z zakresu własności intelektualnej są zazwyczaj sprawami bardzo skomplikowanymi, co uzasadnia potrzebę udziału profesjonalnego pełnomocnika jakim jest adwokat, radca prawny czy rzecznik patentowy.

---

Nowe narzędzia procesowe

Ustawa wprowadza również pewne nowe instrumenty procesowe: zabezpieczenie środków dowodowych, wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz wezwanie do udzielenia informacji. Według projektu ustawy wybór konkretnego środka zależeć powinien od rodzaju dochodzonego prawa własności intelektualnej i okoliczności występujących w określonej sprawie. Omawiane narzędzia procesowe służyć mają przede wszystkim uzyskaniu informacji o faktach stanowiących podstawę powództw o naruszenie praw własności intelektualnej. Ustawodawca uznał, że dotychczasowe instrumenty prawne przewidziane w procedurze cywilnej nie odpowiadają potrzebom wynikającym ze specyfiki spraw dotyczących własności intelektualnej.

---

Powództwa szczególne

W ustawie uregulowano również dwa szczególne powództwa:
– powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego oraz
– powództwo o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez powoda czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.

Zgodnie z nowelizacją powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego jest dopuszczalne, jeżeli obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub obejmuje żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Wymogi formalne takiego pozwu zostały tylko nieznacznie rozbudowane względem standardowych wymagań przewidzianych w art. 187 k.p.c.

Z kolei wskazane powyżej powództwo o ustalenie – zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy – ma zapobiec sytuacji ponoszenia wysokich kosztów poprzedzających proces inwestycyjny, które mogą okazać się na późniejszym etapie bezużyteczne w wypadku, gdy dana działalność naruszałaby określony patent, dodatkowe prawo ochronne, prawo ochronne lub prawa z rejestracji. W uzasadnieniu projektu wyjaśniono również, że omawiane powództwo jest w istocie uzupełnieniem regulacji z art. 189 k.p.c. , a intencją projektu jest przesądzenie, że w przypadkach takich jak określone w projektowanym przepisie istnieje interes prawny w wytoczeniu powództwa.

---

Podsumowanie

Z pewnością sama idea stworzenia wyspecjalizowanego sądownictwa zajmującego się sprawami własności intelektualnej zasługuje na aprobatę. Natomiast pewne konkretne rozwiązania przewidziane w komentowanej nowelizacji budzę wątpliwości. Po pierwsze, wydaje się, że cztery wyspecjalizowane sądy na terenie całego kraju to trochę mało. Wydziałów ds. własności intelektualnej nie przewiduje się choćby w Krakowie, Wrocławiu czy Katowicach, mimo, że są to przecież bardzo duże ośrodki sądowe, skupiające wiele spraw gospodarczych, w tym z zakresu własności intelektualnej. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Sprawiedliwości lista wyspecjalizowanych sądów ma się stopniowo zwiększać, ale do tego czasu będziemy skazani na prowadzenie postępowania przed jednym z czterech sądów okręgowych. Po drugie, niezrozumiała jest decyzja o przekazaniu pewnych spraw do wyłącznej właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie, zwłaszcza spraw dotyczących programów komputerowych czy tajemnicy przedsiębiorstwa o charakterze technicznym. Nie wydaje się, aby wszystkie sprawy dotyczące programów komputerowych wymagały szczególnej atencji warszawskiego Sądu. Jest przecież wiele tego rodzaju spraw, których rozstrzygnięcie nie wymaga analizowania technicznych aspektów danego programu komputerowego. Wątpliwości budzi też posłużenie się pojęciem „spraw dotyczących tajemnicy przedsiębiorstwa o charakterze technicznym”. Jest to określenie tak nieprecyzyjne, że z pewnością będzie powodowało konieczność analizy każdej sprawy dotyczącej ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa pod kątem jej technicznego charakteru przed rozpoczęciem właściwego rozpoznania sprawy. To z kolei może powodować – wbrew intencjom ustawodawcy – znaczne przedłużenie postępowania.

Z pełnym tekstem nowelizacji można zapoznać się tutaj:
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000288